Heffingen en andere overheidsinkomsten

Belastingtelefoon

Accountability Hack gaat onder andere over het monitoren van geldstromen van de overheid. Daarom schreven we eerder we al over verschillende geldstromen van de overheid, in deze datablog gaan we specifiek in op de heffingen en andere inkomsten van verschillende overheden op verschillende niveaus. Een deel van de inkomsten van lokale overheden komt namelijk vanuit de Rijksoverheid via het gemeente- of provinciefonds. Het andere deel komt weer van lokale inkomsten, zoals hondenbelasting of OZB-belasting.

Juist met financiële data is het belangrijk om een goed beeld te hebben van de betekenis van de data en om voorzichtig om te gaan met de verschillende categorieën. Met deze datablog laten we iets meer zien van welke data er beschikbaar is die gebruikt kan worden om overheidsbegrotingen inzichtelijk te maken voor burgers, en zo overheden verantwoording kunnen laten afleggen.

Maak jij zichtbaar welke overheden het meeste aan lokale heffingen ontvangen? En haal jij de provincies of gemeenten eruit die disproportioneel veel of weinig ontvangen gezien hun inwonertal of sociaal-economische kenmerken? Of maak jij de inkomensoverdrachten van Rijksoverheid naar lagere overheden traceerbaar of de betalingen van gemeenten aan bijvoorbeeld gemeenschappelijke regelingen?

Baten van de provincies

We beginnen met de baten van de provinciebegrotingen, beschikbaar via het CBS in Statline of via data.overheid.nl.

De data die hier gegeven wordt is uitgebreid uitgesplitst en gedefinieerd, maar voor deze datablog gebruiken we alleen de totalen van de 10 hoofdfuncties op de begroting. Om een eerste beeld te krijgen van welke geldstromen binnenkomen op de provinciebegrotingen is het makkelijk om in Statline de relevante data te selecteren en vervolgens deze selectie te downloaden als CSV. Onderstaande visualisaties zijn in Excel gemaakt.

gemeentebegrotingen 1

In deze grafiek zijn de provincies handmatig gesorteerd op inwonersaantal, en de bedragen worden in miljoenen euro’s gegeven, zoals het CBS ze aanlevert. Allereerst lijkt er niet een sterk verband te zijn tussen inwoneraantal en begroting. Dit heeft te maken met hoe de begrotingen op verschillende overheidsniveaus gestructureerd zijn. Verder valt op dat de wat onduidelijke categorie ‘Financiering en algemene dekkingsmiddelen’ zo’n 90% van de baten uitmaakt, wat maakt dat de overige categorieën minder duidelijk zijn. Als we deze categorie weglaten komt er meer detail tevoorschijn in de visualisatie, maar omdat er daarmee ook data verloren gaat is dat meestal niet aan te raden.

Ben je benieuwd naar de betekenis van alle hoofdfuncties waaronder. Bekijk dan het Iv3-informatievoorschrift in PDF van het CBS. Zo bevat de grote categorie ‘Financiering en algemene dekkingsmiddelen’ alle leningen, aandelen, divident, belangen, uitkeringen binnen het gemeente- of provinciefonds en alle andere lokale belastingen.

In onderstaande grafiek is deze post buiten beschouwing gelaten, en wordt de relatieve verdeling tussen de overige posten per provincie gevisualiseerd.

gemeentebegrotingen 2

In deze visualisatie worden onderlinge verschillen al duidelijker, maar het roept ook meer vragen op. In een nieuwsartikel van het CBS is meer te lezen over de investeringen die in Gelderland, Noord-Brabant en Utrecht aan verkeer en vervoer gedaan worden. Hierbij kan het ook helpen om meerdere jaren te combineren, om dat soort veranderingen uit te sluiten. De gegevens van vorige jaren kunnen ook juist gebruikt worden om veranderingen te laten zien. Gebruik vooral ook alle subcategorieën om een gedetailleerd beeld van een provinciebegroting te schetsen. Zet baten en lasten tegenover elkaar, en plaats zo grote uitgaven in context. Als de lasten in één jaar opeens stijgen, uit welke baten wordt dit dan gefinancierd?

Baten van de gemeenten

Ook van gemeenten is er gedetailleerde informatie beschikbaar over de jaarlijkse inkomsten. Voor deze datablog gebruiken we de data van waarstaatjegemeente.nl, zoals ook samengevoegd te vinden op het dataportaal van Open State.

Door aan deze data het aantal inwoners per gemeente toe te voegen wordt duidelijker wat de context is van deze inkomsten van de gemeente. Dat levert voor de grootste 10 gemeenten de volgende grafiek op:

g10
Hier een grotere versie met de G20.

In deze grafiek vallen direct twee dingen op. Amsterdam heeft géén baten onder “Uitkering integratie sociaal domein” en bij Zwolle staat juist een veel hoger bedrag per persoon. Beiden roepen twijfels op over de data en of deze klopt. Leveren de gemeenten wel de juiste cijfers aan? Zo niet, dan zijn ze niet transparant en moeilijker verantwoordelijk te houden voor de uitgaven. En als deze data wel klopt, wat is dan de achtergrond?

Een ander opvallend datapunt is de riool- en afvalstoffingheffing in Rotterdam met €0,35 duidelijk hoger is dan in de andere gemeenten. Nijmegen heeft met €0,13 het laagste bedrag, de andere gemeenten in de G20 variëren tussen €0,17 en €0,26. Combineer deze data bijvoorbeeld eens met gegevens over verschillende diftar-systemen die de tarieven bepalen.

Ben je geïnteresseerd in meer data over overheidsbegrotingen? Kijk dan eens op OpenSpending.nl of lees de datablog over de OpenSpending API. We zijn benieuwd hoe jij de inkomsten van Nederlandse overheden en de overheveling naar overheden inzichtelijker kan maken.

Doe je mee?

Op 9 september 2016, aan de vooravond van Prinsjesdag vindt Accountability Hack plaats. Tijdens deze hackathon gaan we met open data geldstromen en prestaties van de overheid in kaart brengen. Doe je mee? Aanmelden kan hier.