Ontwikkelingssamenwerking: inzicht gezocht

Een derde en laatste blog over open data binnen de ontwikkelingssamenwerking. Eerder schreven we over de mogelijkheden van deze data en gingen we dieper in op de IATI-data met een datablog. Nu gaan we in op de vraag naar inzicht in deze data.

Tijdens de Accountability Hack willen we ons primair richten op de Nederlandse activiteiten; het Nederlandse geld voor ontwikkelingssamenwerking is het vertrekpunt. Bij de Algemene Rekenkamer merken we in contacten (Tweede Kamer, pers, publiek) dat enkele vragen vaak dan wel altijd terugkomen als het gaat om ontwikkelingssamenwerking.
Dat zijn:
• Waar wordt het geld besteed?
• Wordt het geld goed besteed?

Waar wordt het geld besteed?

Geldstromen lopen via het ministerie soms via meerdere organisaties voordat ze bij de uiteindelijke doelgroep terecht komen. Zo huurt een UN organisatie als UNDP vaak een ngo of een uitvoerder ter plekke in en die huren misschien weer kleiner uitvoerders in. Ook ngo’s werken vaak samen met lokale ngo’s of via lokale uitvoerders en maken op die manier gebruik van lokale kennis en arbeid. Maar de geldstroom is dan niet altijd meer goed te volgen, omdat iedere organisatie alleen rapporteert over de eigen geldstromen en activiteiten.

Een interessant vraagstuk is dus hoe de keten van donor via uitvoerende organisatie naar uiteindelijke begunstigde loopt. Welke onderlinge verbanden zien we en zien we bepaalde patronen terugkeren?
Pelle Aardema lichtte op de IATI helpdesk site recent dit vraagstuk toe. Hoever kunnen we hierin komen met de Nederlandse IATI-data?

Wordt het geld goed besteed?

Als we het geld kunnen volgen is de volgende vraag of het ook goed besteed wordt en oplevert wat beoogd was. Dit is een hele lastige vraag, maar wel een hele belangrijke vraag om te beantwoorden. Hiervoor moet je weten wat er is bereikt, wat zijn de resultaten van het beleid?
Het ministerie van Buitenlandse Zaken wil dat de organisaties die ontwikkelingsgeld ontvangen, over hun resultaten rapporteren in IATI. In de guidelines staan daar wat ideeën voor, maar ze laten de organisaties vrij in de keuze of en welke indicatoren ze gebruiken en de aard van op te nemen resultaatinformatie (kwalitatief of kwantitatief). Op pag. 47 van de guidelines staat het als volgt:

Open data over ontwikkelingssamenwerking (datablog 2) versie 3 (Compatibiliteitsmodus) 2016-08-30 12-07-48

Er zijn al enkele Nederlandse organisaties die informatie over resultaten opnemen in hun IATI bestanden: RVO.nl, Nederlandse Rode Kruis, Cordaid en Agriterra.
Maar indicatoren en grootheden verschillen en veel resultaatgegevens worden in vrije tekst velden (kwalitatief) gepresenteerd. Die ongelijksoortigheid van de informatie maakt het modelmatig verwerken ervan een flinke uitdaging.

Naast de groeiende IATI-data, is er ook een enorme hoeveelheid kwalitatieve resultaat informatie beschikbaar in (evaluatie-) rapporten bijvoorbeeld van de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie (IOB). Maar ook de jaarverslagen en websites van de meeste NGO’s doen op kwalitatieve wijze verslag van hun activiteiten, zoals bijvoorbeeld Save the Children en Oxfam Novib.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken rapporteert over de resultaten van haar beleid voor ontwikkelingssamenwerking via overzichten per jaar, deels in tekst en deels in infographics. De gegevens over 2012, 2013 en 2014 zijn al gepubliceerd en die over 2015 worden in september 2016 gepubliceerd, via deze link.

Welk inzicht mist?

We willen als Algemene Rekenkamer graag zien wat er zou kunnen met de resultaten die nu al in IATI staan (van een beperkt aantal organisaties) en wat er in een ideale wereld – dus als iedereen dezelfde standaard gebruikt – nog meer mee zou kunnen. Een beetje toekomstmuziek dus.
Welke rapportages kunnen er worden gemaakt over de resultaten en zijn die bruikbaar als verantwoording richting de donoren?

Door vergelijkbare resultaten in IATI te zetten kan er misschien zelfs op termijn een vorm van bottom up auditing ontstaan. De ontvangers van de hulp kunnen kijken wat de resultaten zijn zoals in IATI gerapporteerd en reclameren als dit niet zo is. Dit zien we nu soms al gebeuren met schoolgelden en openingstijden van medische hulpposten. Er is zelfs al een app voor dit doeleinde gemaakt.
Maar kan dit ook voor of met IATi data? Wat moet daarvoor nog gebeuren? Een forse uitdaging, en we zijn heel benieuwd waar jullie mee gaan komen.

Komt hulp waar het nodig is?

Een verwante vraag aan ‘Wordt het geld goed besteed?’ is de vraag of het geld daar komt waar het het hardst nodig is of het projecten financiert die goed aansluiten op behoeften die er zijn. Voor antwoorden op dit soort vragen is een combinatie nodig van gegevens over ontwikkelingssamenwerking met andere data. In onze vorige blog zijn we onder andere ingegaan op aanvullende open data over ontvangende landen en gebieden.

Als laatste willen we jullie nog wijzen op Hans Rosling, voor inspiratie over aansprekende visualisaties.

Doe je mee?

Op 9 september 2016, aan de vooravond van Prinsjesdag vindt Accountability Hack plaats. Tijdens deze hackathon gaan we met open data geldstromen en prestaties van de overheid in kaart brengen. Doe je mee? Aanmelden kan hier.